GEBOTERD EN GELEPELD
GENTSCH' UITDRUKKINGEN
OVER ETEN EN DRINKE
HONGER...
Scheel van den honger
Honger hên veur een peerd zijne ruggen uit t’ ete
Vergoan van den honger
Stirve van den honger
Ete tegen den honger die komt
Den honger es een kwoaje bieste
Hij zie ze vliege!
Den honger es een schirp zweerd
Hij stoa schirp van den honger.
Nie keunen kakke van den honger
Verscheurd zijn van den honger
Den honger stoad op zijn wezen te lezen.
SMULLEN
Hier meugd uw voeten onder toafel steke: Komen eten.
Hij hee zijnen buik een zielmesse gegeve: Lekker gegeten hebben.
Eten gelijk nen delver: copieus eten.
't Es hier van lek-mijn-lepke: ‘t Is hier heel lekker.
Hij hee zijn lizzen gevuld: hij is voldaan.
't Es veur de mussche nie gemoakt: 't is lekker
't Es vollen opschep: er is genoeg
BOTER
Hier zijde mee uw gat in de boter gevalle: plots voordeel halen.
‘t Vlees es zuu mals of boter: zeer mals
‘t Zal u aflupe gelijk zoete boter: een pak slaag krijgen dat je er van in je broek doet.
‘t Es zuu kloar of boter: glashelder.
‘t Es doar stinkende boter en vuile vis: wie onkerkelijk samenleeft.
Vuil mes, vuile boter: slechteriken zoeken slecht gezelschap.
Veel sloagen moar weinig boter: veel geschreew om niets.‘
t Es boter bij de vis: kontante betaling
Een sermoen om de boter te doen afslaan: vervelend gepraat
Iemand beletten de boter van zijn bruud te schrepe: iemand beletten en domheid te begaan.
Ze meugd al een beetse miîer boter in heur spienoaze doen: toegepast op een welstellende vrouw.
Iemand in de boter droaie: vertroetelen, verwennen, ook hekelen.
Goe in de boter droaie en tons ne kier firm op de ruuster legge!: duchtig onder handen nemen.
‘t Kan hem nie schille wa de boter geldt, (-kost): hij bekommert zich om niets.
Iemand boter in zijn soepe doen: bedreigen
Iemand boter op zijn bruud geve, -lappe, -smirre, -brieën: berispen.
De boter ester van verre op geschote: dun besmeerd.
Hij wild al de boter op zijn bruud allîen hên: alle voordelen alleen willen.
Binst dat de vis kookt, smelt de boter: je kan geen twee dingen tegelijk goed doen.
Oast er ruzie es, huurde woar dat de boter gebleven es...: dan komt alles uit.
Iemand iets in zijn boter mengele, -moezele: iets betaald zetten.
De boter opg’eten hên: de sympathie verloren hebben.
‘k Zal ne kei in uw soepe doen en boter in uwe pap! als bedreiging tegen kinderen.
In iemand zijn boter schijte: iemand kwaad maken.
De boter smelt ‘t best in een èwe panne: oude zeden zijn het best.
‘t Zit een hoar in de boter!: er is ruzie.
In mijn boter steekt er gîen hoar: ik ben recht voor de vuist.
Der de boter uitsloan: te ver gaan, niets betekenen.
In een êwe panne bruint de boter uuk: dat zal zo ook wel nog lukken.
Vesche boter en nieuwbakke bruud es allemans duud: overdaad schaadt.
't Es boter zonder zijt.(-zout): flauwe praat.
Een vuil pond boter: een vuil, slordig wijf.
We goame ’t hem botere: een poets bakken.
Iemand zijne koeke botere: in iemands voordeel spreken. Ook: berispen.
‘t Zal u geboterd worden: je moet daar niet op rekenen. Je zult niet slagen.
Dat es geboterd: gemakkelijk te bekomen of uit te voeren.
‘t Moe altijd geboterd en gelepeld zijn: altijd van pas zijn.
Die wil boteren en moe nie kotere: die goed wil eten moet veel geld uitgeven.
BRUUD
‘t Es drugen bruud: een werk waar niets aan te verdienen is.
Zulk een meel, zulk een bruud: slechte ouders, miskweekte kinderen.
Bruud mee bruud ete of boterhamme mee bruud: onbelegd brood
Zuur bruud ete: honger lijden.
Dat eet gîen bruud: dat kan wachten of dat vraagt geen uitgaven noch onderhoud.
Diens bruud men eet, diens woord men spreekt: partij trekken voor de werkgever.
Ge goat eu bruud nie druge moeten ete!: hevig bekeven worden.
Hij geroakt treffelijk aan zijn bruud: behoorlijk aan de kost komen.
Dad es geboterd of gesneeë bruud: wat gemakkelijk kan verkregen worden.
Ondervinden wa bruud dadde veur eu eigen geboterd hêt: ondervinden hoe slecht of verkeerd men gehandeld heeft.
Ze goan tegoare gelijk bruud en bruud: goed overeen komen.
't Loaste bruud goad aan ’t mes: we zijn aan het einde van ons werk.
Wie hee’t er bruud in zijne zak?: wie heeft er een wind gelaten?
‘t Es gezegend gelijk ‘t bruud van een begijntse: juist gepast.
‘t Es ter zuu nudig of bruud: erg nodig
Dad es doagelijks bruud: dat gebeurt alle dagen.
‘t Es sop en gewiekt bruud: zo lang als ’t breed is.
Zijn bruud aan iets hên: een goede winst hebben.
Ter es bruud op de planke: er is veel werk.
Zijn bruud van onder zijne neuze nie loate pakke: zich een voordeel niet laten afnemen.
Z’ hee bruud in den oven: ze is zwanger.
Iemand beter keune missen of bruud: iemand niet echt nodig hebben.
Ge meugt mee Tsiezekesbruud nie muussche: je moet eerbied hebben voor hosties, wordt kinderen ingeprent.
‘t Bruud uit zijne mond spoare: zich tekort doen voor anderen.
‘t Op bruud hêwe: meer brood eten dan andere spijzen.
Hij zal nog mee ‘t bruud in zijn muile stirve: alle gelegenheden om een voordeel te bekomen, laten voorbijgaan.
Hij vroagt zijn bruud: bedelen
In ‘t bruud zijn: werk hebben.
Hij es zijn bruud weerd: degelijk werk verrichten.
Goe zijn bruud verdiene: behoorlijk verdienen.
Zijn bruud goan zoeke: werk zoeken.
't Es een stuk bruud: Een doorbraaf mens.
Zuu goed of bruud: Doorbraaf.
Ons Hiere wilt gien gejond bruud: Wanneer iemands dood wordt gwenst.
‘t Es ne liefhebber van gebakken bruud: wie van een gemakkelijk leven houdt, niets aan zijn hart laat komen.
Benijd bruud wordt ‘t miest g’ete: nijd en afgunst is algemeen.
Iemand iets op zijn bruud geve (-lappe, -smîrre): hem onder handen nemen om hem aan iets onaangenaams te herinneren.
Op zijn bruud krijge: berispt worden.
Ons Hîere es toch ne goeie vent, dat hij doar zijn schuun bruud in steekt...: wat een domoor...
Zijn koake zijn gelijk breudses: iemand met bolle wangen.
Hij es zijn breudses kwijt: werkloos zijn.
Mee een anders geld vette breudses bakke (- kirmess’ hèwe): grote sier maken met het geld dat men nog schuldig is aan bakker, beenhouwer, ...
Zijn breudsen es gebakke: zijn toekomst is verzekerd.
Zijn breudsen es al geboterd: hem wacht een ferme berisping.
't Zijn gelîende breudses dien were kîere: hij heeft wat hij verdient.
Hij hee een breudsesmuile: bolle wangen.
De breudses ligge schuun’ in d’ etaloazje...: ze heeft een diep uitgesneden décolleté.
Ter zit gîen voerijnge (meziek) tussche!: gîene wa-bij, geen beleg
BIER
t Es moar een flèw bierke: ‘t Is van weinig belang.
‘t Es gîen klein bier: geen kleinigheid.
Hij es kwoad bier aan’t brèwe: van het goede pad afwijken.
Z’ hee’t bier ingedoan: ze gaat zwanger.
Bier gelijk wijn: hoe langer hoe erger worden.
Bier van neefest de wijnkelder: zeer lekker bier.
Zijn eigen een bitter bierke brêwe: zichzelf ongelukkig maken.
WIJN
De wijn smoakt altijd noar de stok: men kan zijn afkomst niet verloochenen.
Me zullen nog tegoare wijn drinke: wanneer twee personen op hetzelfde ogenblik hetzelfde idee hebben of hetzelfde zeggen.
Woater in zijne wijn doen: toegeven.
Uit een olievoat keunde gîene wijn tappe: van iets minderwaardig kan je niets goeds maken.
KIRREMELK
De kirremelkzîekers: bijnaam der Wondelgemnaren.
‘t Es ne kirremelkzieker: iemand die er bedrukt en bleek uitziet.
Ge zij ne kirremelkdichter: je kent niets van dichten.
De soepe es zuu dunne of kirremelk: zeer dun.
Veel kirremelk bedirve mee in te schijte: veel door onhandigheid bederven.
Vrijdag kome de boeren mee kirremelk: gezegd om de kinderen te paaien.
BOTERHAM
Nen afgelekten boterham: een vuil en schunnig persoon.
Nen boterham in zijn hende: zonder beleg
Nen boterham mee muziek: met beleg.
Boterhamme mee bruud: een karig maal.
Frans spreken gelijk nen boterham ete: vloeiend spreken.
Legd dad op euwen boterham en smoakelijk!: wanneer iemand gekrenkt wordt in iets waarvoor hij zeer gevoelig is.
Spelen veur den boterham en de koas: voor de laatste en beslissende keer.
Uwen boterham es gesneeë: uw broodje is gebakken.
‘k Kan hem beter missen of zijnen boterham: Absoluut kunnen missen.
Den boterham stoat op ‘t spel: het is een levenskwestie.
Hij es zijnen boterham weerd: zijn brood kunnen verdiene.
Hij hee’t er zijnen boterham aan: goed verdienen.
Nen boterham en een woarm tongske: gez. tot kinderen die zich beklagen hun boterham droog te moeten eten. Er is immers een tongeteje (het hunne) bij.
Mee azuu ne vent hee’t da meins heuren boterham g’had: zij heeft veel afgezien door de schuld van haar man.
Dad es ne gulen boterham, zul!: zeer lang artikel of redevoering.
‘t Es van achter de boterkuipe!: eten of drinken dat bijzonder goed is.
Hij spreekt mee een botersijske (- boterspekke): lispelen.
er zit gîen voerijngen op: - geen toespijs
KOAS
Mee de koas vangde de muize: met iets bijzonder lekkers lok je iemand.
Hij zal jij de koas van tussche zijnen boterhammen nie loate pakke: hij is zeer assertief, kan zijn mannetje staan.
‘T KIEKEN EN 'T EI
Hij hee’t veur gîen pan eiers...: hij heeft het niet gemakkelijk.
‘t Es ‘t ei van Columbus!: een heel eenvoudige oplossing
Zulk een ei, zulk een kieke: wat klein is kan groot worden.
Slecht ei, slecht kieke: zulk een ouders, zulke kinderen
Een ei geve veur een kieke te krijge: met kleine onkosten, grote winst maken.
Zuu rond of een ei: eirond
Hèwde gij kiekens veur een ei, ge zij nog dommer of ne kei!: kippenkweek is geen profijt.
‘t Zit hier zuu vol of een ei: zeer vol
De kiekens leggen geeren woar dan z’ een ei zien: graag trouwen met iemand die geld heeft
Hij luup gelijk een kieke mee een ei in zijn gat. Hij luup gelijk een kieken da zijn ei verloren hee: onrustig rondlopen
Hij zit mee een ei op! Zijn gat spant gelijk een ei: bang zijn.
Dad es een ei op nen balk gesmete: dat is heel onzeker.
't Trekt er op gelijk ‘t îen ei op ‘t ander: het is zeer gelijkend.
Hij zoe eu ‘t ei uit eu gat vroage: alles willen weten.
Hij stoat te kijke gelijk îene die zijn ei verloren hee: verdwaasd staan kijken.
't Ei wil were wijzer zijn dan ‘t kieke: kinderen die de wijsneus uithangen.
Ter zit zu veel verstand in of in een leeg ei: oliedom zijn.
Doar goat er een vuil ei van kome...: dat zal slecht aflopen.
Die ‘t ei wild hên moe’t gekoakel van de kiekes verdroage: geen gewin zonder moeite.
Hij legt zijn eires in andermans ze nest: buitenechtelijke kinderen hebben.
‘t Es doar ne kurf vol eiers: een kroostrijk gezin
Ge meugd al eu eiers in îen mande nie legge: ‘t is onvoorzichtig.
We goan der wad eiers in sloan: een verhaal korter maken.
Eiers in ulder hende: eiers zonder schelpe. Gepocheerde eieren.
Ieverst mee eiers ligge: gedurig ergens heengaan.
Hij goa mee eiers in zijn schoene: traag en voorzichtig gaan.
Hij hee neefest ‘t ei geslege: fout raden.
Op ‘t ei zien en ‘t kieken loaten lupen: voor een kleinigheid een gewichtige zaak bederve.
Hij moe op eiers lupe: voorzichtig zijn.
Hij kom nog moar zuust uit ‘t ei: zeer jong zijn, zonder ondervinding.
Ze zijn uit îen ei gebroedt: het is dezelfde soort.
Veur een ei zijne pap nie bedirve: op geen kleinigheid kijken om iets te bekomen.
Ge zij nen eierschijter!: beke man
Raadseltje van het ei:
Rollebolleke ligd op de banke
Rollebolleke viel van de banke
Ter es in ‘t land gîenen temmerman
Die Rollebolleke moake kan.
HESPE
Zuu vet of een hespe (- ne mossel): zeer dik zijn.
‘k En zoe nie liege, nog veur gîen hespe!: niet liegen wat men ook belooft.
Gij hê’t d’ hespe! : gezegd tegen iemand die een domheid vertelt.‘
k Zie liever een hespe beginnen of een sermoen: wanneer iemand begint te zagen.
Kwîek gij tons kinders! Kwîek liever virkes, doar hedde te minste hespe van!: van kinderen heb je niets dan last.
Hij es zuu geren gezien of een hespe op een jodebruiloft: men heeft hem liever verloren dan gevonden.
Hij es vijf hespen aan ’t snijen uit îen virke!: Hij is aan het overdrijven
Hij hee twie goei hespen in zijn broek zitte!: een dik achterste hebben
VIS
De bliekke zijn gebakke! ‘t Es in de sjakoche!‘: t is voor mekaar.
Gîen mossels roepen îer dan z’ aan land zijn!: het vel van de beer niet verkopen eer hij geschoten is.
Hij hee zuuveel zinne of ne geernoart puute. (Geernoart = garnaal): hij kan niet beslissen.
Een weversbuufstuk: Haring
PAP
Ge geefd hem de pap in de mond: je maakt het hem wel zeer gemakkelijk.
Heure pap es aangebrand: ze is zwanger.
Doar keunen wij onze pap nie mee koele: daar kunnen wij ons niet onledig mee houden.
Moeder ze pap es altijd den beste!: men is altijd best in moeders keuken.
Hoe keunde gij doar uwe pap mee koele?: hoe kun jij met zo iemand je tijd verspillen?
Gîene pap ne mîer keune zegge: zéér veel gegeten hebben.
PERSELLE
‘t Es perselle van d’ îeste snee: een jong meisje.
Ge keun perselle in zijn uures (-zijne nekke) zoaie: iemand met vuile oren of een vuile nek.
MOSTOARD
Mostoard ete: verlieslatend werken.
Dad es mostoard nòar ‘t ete: dat zijn vijgen na pasen.
HEUNINK
Die den heunijnk wild uithoale, moe de steke van de bieë keune verdroage: Men bekomt niets zonder moeite.
Zijnen heunijnk ieverst uithoale: voordeel doen.
Ze zijn ziêm aan euwen board aan’t smîrre: iemand vleien om iets te bekomen.
Mee “heunijnk” te roepen en krijgde gîene zoete mond: men moet werken om wat te verdienen.
PEPER
‘t Es peper: ‘t is duur.
Zuu druug’ of peper: zeer droog
Dad es andere peper: dat is helemaal iets anders.
Hij zal zijne peper geve: met ijver iets doen, vooral lichaamsbeweging: dansen, zingen, spelen,...
Iemand peper en zijt te fritte geve: afranselen.(zijt = zout)
Peper kakke: armoe lijden; onheil ondergaan; bang zijn.
Dad es betere peper: dat is beter
Hij hee peper aan zijn ol: niet stil kunnen zitten.
Iemand peper veur soffroan verkupe: bedriegen.
Hij es om peper gegoan: verdwijnen wanneer men nodig is.
Hij weet van woar dat de peper komt: waar geld te krijgen is.
Weten hoevele dat de peper kost: prijsbewust zijn.
Mijne peper es zuu goed of uwe soffroan: ik heb even veel te zeggen als jij.
Om peper moeten: weggaan.
Hoe smoakt u diene peper?: wat denk je van dat antwoord?
Doar en zit gîene peper in: daar zit geen kracht in.
‘t Es peper en zijt: goedkoop
Peper en zijt: van alles wat; ook: grijs haar.
G’ hêt doar zuu veel verstand van of nen ezel van peper ete!: niets van afweten.
Da riekt noar de peper: dat is duur.‘
t En es gîen peperbolle weerd: van weinig waarde.
KAFFEEKLETS...
Flêwe (slappe-) kaffee, kaffee van over d' halve deure, piep, -tsietseskaffee, kaffee van aan de kant van de gracht gekookt: flauwe koffie
Dat es straffe kaffee: dat is de onverbloemde waarheid
zwarte kaffee: koffie zonder melk
Iets beu zijn gelijk kêwe kaffee: kotsbeu zijn
Dat es een potse kaffee zonder melk: een zoutloze babbelaar
Kaffee mee breudses: trompetgeschal waarop deze woorden passen en dat dient om een ondergechikte in de kazerne bij de overheid te roepen.
Kaffeedik kijke: koffiedik kijken
't Es ne kaffeedrijnker, een kaffeepulle, -een kaffeelutte, -een kaffeeservies, - een kaffeebloaze, -een kaffeekonte, -een kaffeetriene, - een kaffeekijsse : die overvloedig koffie drinkt
Een kaffeedrijnkijnge: gezellige bijeenkomst waarop koffie gedronken wordt
De kaffeekanne stoat doar guule doagen op de stoove!: daar wordt veel koffie gedronken en bijgevolg ook veel gecommeerd.
De kaffeepot es weer' an de gank!: een babbelaar een veelprater
Ze gieten doar kaffeewoater op: ze doen daar anders niet dan 'commeeren', kwaadspreken.
Een kàffeewijf: vrouw die graag koffie drinkt, babbelaarster in ongunstige zin (Niet te verwarren met een caféwijf: drinkster die vaak in cafés rondhangt)
Iets doen gelijk in een kaffeehuis: deftig. (Een kaffeehuis - koffiehuis- was een deftig etablissement waar uitsluitend koffie geserveerd werd)
Spele gelijk in een kaffeehuis: -als een kenner
Ik wordt hier gediend gelijk in een kaffeehuis: met veel beslag bediend worden met alles er op en er aan
Wa dadde neu vertelt es kaffeeproat: zever
* Nog een potse truust, Marie?: Nog een kop koffie, Marie?
VAN ALLES WA‘
t Zal all’moal koelen zonder bloaze: het zal allemaal wel zo’n vaart niet lopen.
Koken moe koste: je kunt geen eieren bakken zonder schalen te breken.
Ter es luuk in de meersch: er is onraad.
Note mee goatses: leugens, drogredenen, opgezet spel
Eu poart stoat op de buize: er staat jou wat te wachten.
't Es nen dwoaze petoater: een domoor.
Hij hee pottink in zijn broek: hij heeft in zijn broek gedaan.
‘t Sop es de kuule nie weerd: het loont de moeite niet.
‘t Es zijnen tand nie: iets niet lusten.
‘t Es noar mijnen tand: ik lust het graag.
Hij hee in de confiture getorte: hij heeft in een drol getrapt.
Schoenmoakersfricandon: pensen
Diet da kent, kuupt da: een fijne brokke
‘t Es nobelen biek: het is zeer lekker.
‘t Es hoerekost: lekker maar duur eten
Da smoakt noar den trog, om nog: daar lust ik meer van.
'k Kanne't nog nie in mijn neusgoate steeke: zeer weinig
Ge goat er euwe neuze meuge rondwrijve: ge zult er niets van hebben!
't Zijn petoaters mee zoekt-de-vis: alleen aardappelen of met zeer weinig vis
Sinte Pieter op Ons Heere legge: eerst het beste en dan het mindere eten.
Roapen doen 't eersgat goaten en ieder bete es een scheete. En hoe mîer dadde bijt, hoe mîer dadde schijt: rapen verooraken winderigheid
Alles es O.P. op: alles is opgegeten
Achter de Gentsche Fîeste vroage me wij nie anders dan ‘t voedsel en de ruste.
Salut en de kost!‘